Bir Piyasa Başarısızlığı Olarak Dışsallık Kavramı

Dışsallık tanım olarak; bir ekonomik birimin üretim veya tüketim faaliyetlerinin, diğer birimleri olumlu veya olumsuz etkilemesi sonucu ortaya çıkan fayda ve zarardır. Bu konuyu ilk inceleyen ise Wicksell'dir.

Dışsallıkların özellikleri: 

1- Dışsallıklar olumlu veya olumsuz olabilir.

2- Dışsallıklar fiyatlandırılamaz.

3- Dışsallıklar fiyatlanamadığı için de pazarlanamaz.

4- Dışsallıklar fiyatlandırılamadıkları için yaydıkları fayda veya maliyetler piyasa dışıdır.

5- Dışsallıklar kaynak dağılımında etkinliğin bozulmasına sebep olurlar.

Dışsallıkları örnek vererek açıklamak, anlamak açısından daha kolay olacaktır. 

Pozitif Dışsallık(üreticiden üreticiye olumlu dışsallık): 

Bir televizyon üreticisi olduğumuzu varsayalım. UHD televizyon üretmeye karar verdik ve bu iş için fabrikamızın tüm alanını bu iş için kullandık. Gerekli AR-GE yatırımlarımızı yaptık. Hal böyleyken televizyon üretme maliyetlerimiz de yapılan yatırım ve masraflarla birlikte katlandı. Televizyonumuz piyasaya satışa çıktığı zaman doğal olarak AR-GE fiyatlarımızı da ekledik. 

Rakip firmalar, bu durum karşısında boş durmayacaktır ve haksız rekabet de olsa piyasaya satışa çıkan bu ürünü taklit ederek üretecektir. AR-GE gideri de yapmayan rakip firma, ürettiğimiz televizyonun satış fiyatından çok daha ucuzu piyasada satacaktır. Bu durum karşısında haklı olarak televizyonumuzu satamayacak ve bir daha AR-GE yapmama kararı alacağız. Bu durum eksik üretime yol açacağı için, devlet bunu bir piyasa başarısızlığı olarak değerlendirir ve gerekli önlemlerle piyasa müdahale eder. 

Burada üretici olarak, başka bir üreticiye olumlu yönde etkiledik ve üreticiden üreticiye olumlu dışsallığa yol açtık.

Negatif Dışsallık(üreticiden üreticiye olumsuz dışsallık):

Göl kenarında bir fabrikayız ve atıklarımızı göle atmaktayız. Bu atıklar sonucu göldeki balıklar zarar görüyor ve ölüyor. Balıklar ölmesi sonucu ise balıkçıların işlerini olumsuz etkiliyor.

Burada ise bir üretici olarak başka bir üreticiyi olumsuz yönde etkileyerek, negatif dışsallığa yol açtık.

(Örnekler, üretici açısından verilmiş olup tüketici açısından da değerlendirme yapılabilir.)

 

Bir sonraki yazımda dışsallıkların çözüm yollarından bahsedeceğim. Görüşmek Üzere.